Vaccinatie tegen de griep in België: onderzoek en resultaten

Vaccinatiegraad nog steeds onvoldoende voor risicogroepen

De griepvaccinatiegraad in risicogroepen blijft onvoldoende en haalt het aanbevolen niveau van 75% niet. Na een stijging tijdens het hoogtepunt van de COVID-19-pandemie is de vaccinatiegraad teruggevallen naar een niveau dat vergelijkbaar is met dat van 2013. In 2023 is de vaccinatiegraad 50,7% voor 65-plussers (rusthuisbewoners zijn uitgesloten van deze analyse), 43,4% voor personen met een chronische aandoening en, in 2022, 14,8% voor zwangere vrouwen. De vaccinatiegraad onder jongere personen met chronische aandoeningen is ook erg laag (minder dan 15% voor de leeftijdsgroep 18-45 jaar). Bovendien is de griepvaccinatiegraad in Brussel voor elk van de 3 risicogroepen beduidend lager dan in Wallonië en Vlaanderen. Zo bedraagt de vaccinatiegraad voor 65-plussers in Vlaanderen 58%, in Wallonië 46,1% en in Brussel 44,4%.

Vaccinatiegetrouwheid: gemengde resultaten

Slechts 63,3% van de mensen die in 2020 een griepvaccin kregen, lieten zich ook in elk van de volgende 3 jaren vaccineren. Deze vaccinatiegetrouwheid is ook vrij laag binnen de risicogroepen. Het getrouwheidspercentage is 75,2% voor senioren van 65-79 jaar, 71,7% voor senioren van 80 jaar en ouder, en 68,7% voor mensen met een chronische aandoening. Het minst getrouw zijn mensen zonder Globaal Medisch Dossier (53,6%) en mensen tussen 18 en 45 jaar (minder dan 22%). De vaccinatiegetrouwheid in Vlaanderen (64,5%) en Wallonië (64,1%) is ook duidelijk hoger dan in Brussel (57,1%).

Grote wijzigingen in het voorschrijven en toedienen van vaccins

Een eerste belangrijke ontwikkeling betreft het voorschrijven van griepvaccins: in 2020 kregen apothekers de bevoegdheid om het vaccin voor te schrijven. Onze gegevens laten een significante stijging zien tussen 2020 en 2023, van 20% naar 73% van de vaccins die door apothekers worden voorgeschreven, wat de grote impact van deze maatregel onderstreept. ​ 

Een andere belangrijke ontwikkeling is dat apothekers sinds oktober 2023 ook het griepvaccin mogen toedienen. Uit onze resultaten blijkt dat apothekers in 2023 20% van alle afgeleverde vaccins toedienden, huisartsen 66% en verpleegkundigen minder dan 1%. Voor 12% van de afgeleverde vaccins vinden we geen toediening in 2023. ​ Meer dan 7 van de 10 vaccins die worden toegediend aan 65-plussers en mensen met chronische aandoeningen, worden toegediend door de huisarts. Dit aandeel is nog hoger bij 80-plussers en bij mensen met meerdere chronische aandoeningen. De vaccinatie door apothekers van personen met chronische aandoeningen en 65-plussers lag hoger in Brussel (bijna 30% van de afgeleverde vaccins) dan in de twee andere gewesten (minder dan 20%). Bovendien koos ook ongeveer 30% van de mensen die in 2021 en 2022 niet werden gevaccineerd maar in 2023 wel een vaccin ontvingen, ervoor om door een apotheker te worden gevaccineerd. Deze resultaten tonen aan dat huisartsen en apothekers elkaar aanvullen en ook dat vaccinatie door apothekers een cruciale rol zou kunnen spelen bij het overwinnen van bepaalde toegankelijkheidsdrempels. Deze maatregelen verhoogden echter niet de globale vaccinatiegraad.

De inspanningen voortzetten

Aangezien we vaststellen dat personen binnen de risicogroepen nog niet in voldoende mate gevaccineerd zijn, dienen de bevoegde actoren de bestaande campagnes om hen te informeren over de griepvaccinatie zeker verder te zetten. De lage percentages voor zwangere vrouwen en de (jongere) personen met een chronische aandoening zijn waarschijnlijk wel een lichte onderschatting ​ omdat ze geen rekening houden met griepvaccinaties via de werkgever.

Gezondheidsvaardigheden vormen een fundamentele hefboom: als mensen de sleutels hebben om gezondheidsinformatie te vinden, te begrijpen en te gebruiken, zijn ze beter in staat om geïnformeerde beslissingen te nemen over hun gezondheid. Onze ziekenfondsen, Helan, Partenamut en Freie Krankenkasse, hebben hier ook een belangrijke rol. ​ 

Als medebeheerder van ons gezondheidszorgsysteem is het ook onze rol om nieuwe maatregelen te evalueren. We stellen vast dat het voorschrijven van griepvaccins door de apotheker reeds een belangrijke plaats inneemt en dat de apothekers actief deelnemen aan de toediening van vaccins. Het is nog te vroeg om een doorgedreven evaluatie van deze maatregelen uit te voeren maar onze resultaten tonen dat de apotheker een complementaire rol kan vervullen naast andere zorgverleners in de eerste lijn, zoals huisartsen, verpleegkundigen en vroedvrouwen, om de vaccinatiegraad op te krikken en de vaccinatiegetrouwheid te verhogen. ​ 

Bij groepen met een lagere vaccinatiegraad kan de laagdrempeligheid van de apotheker de toegankelijkheid bevorderen. Bij de vaccinatie van meer kwetsbare groepen (ouderen, personen met meerdere chronische aandoeningen) tonen onze resultaten dat de huisarts een belangrijke rol blijft spelen. Huisartsen kennen het medisch dossier van hun patiënten en staan in voor de cruciale taak om de personen die tot risicogroepen behoren, tijdig te informeren over het belang van de griepvaccinatie.